Is het gek als een geliefde aan een gangbang denkt als zij na een eerste geslaagde date leest: “Wij houden na onze eerste ontmoeting nog meer en nog veel hartstochtelijker van jou dan we voor die tijd al deden. Wij hopen vurig op een volgende ontmoeting, waarin wij onze liefde op intieme wijze bij kaarslicht….”
Het gebruik van de persoonsvorm (ik, jij, hij, wij, jullie, zij) luistert nauwkeuriger dan wij denken. Het belangrijkste criterium is natuurlijk de doelgroep voor wie de informatie bedoeld is. Weinig mensen zullen zich storen aan Ikea die zich consequent to t ’je’ en ‘jij’ wendt. Dat past bij het informele imago van de winkel. De klant die dat accepteert, zal zich miskend voelen als hij een brief krijgt van de bank met: “Beste Willem, Jij en je vrouw kunnen vanaf 15 februari de nieuwe scanner ophalen bij ons kantoor in…”
Bij mij is er nog in gehamerd dat je een brief nooit met ‘ik’ mag beginnen. De geliefde is het slachtoffer van dit vooroordeel. Je zelf benoemen en jezelf zo op de voorgrond stellen, is niet beleefd. Journalisten schreven dan ook heel lang; “Wij werden met harde hand door de politie van de plek des onheils verwijderd”. Tijden veranderen, want nu is de ik-vorm heel gewoon als de journalist onderdeel is van het verhaal.
Een organisatie die haar medewerkers op de website voorstelt met een persoonlijk verhaal dat zij met een handtekening onderschrijven, mag die informatie best in de ik-vorm geven. Als je het maar doseert. Het was nog lastig om de opdrachtgever daarvan te overtuigen, zo groot is de weerzin tegen ‘ik’ nog steeds.
Met ‘u’ val je je niet gauw een buil
Het gebruik van u of jij is functioneel als je je direct richt tot de doelgroep. Als je een belofte doet – “U kunt ervan op aan dat wij binnen een uur reageren…” – of een instructie geeft: “U kunt het ingevulde formulier…”
De keuze tussen ‘u’ of ‘jij’ hangt vooral af van de doelgroep en de relatie die u daarmee heeft. De organisatie die mensen uitnodigt voor een ravefeest met “U bent welkom op…” hoeft waarschijnlijk niet op veel bezoekers te rekenen. In het algemeen geldt dat je je met ‘u’ niet gauw een buil valt. Iemand die je niet kent, is volgens de regelen der etiquette altijd een ‘u’. Maar met ‘u ’ schept u meer afstand dan met het vertrouwelijke ‘je’. De kans dat je iemand daarmee beledigt, is aanzienlijk kleiner dan met het familiaire jouen.
‘Wij’ benadrukt persoonlijke betrokkenheid ‘
Wij’ is in de journalistiek een verouderde vorm, maar is functioneel als je koning bent en een wettekst moet schrijven. Dan begin je altijd met: “Wij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden…” Ook in de communicatie kan het functioneel zijn. Soms gebruik ik ‘wij’ als trucje om de lijdende vorm te omzeilen: “Wij maken gebruik van…’ in plaats van “Er wordt gebruik gemaakt van…”.
De wij-vorm gebruik je als je namens een organisatie schrijft. In een zakelijke brief, maar ook in bijvoorbeeld het directieverslag in een jaarverslag. Of in sociaal jaarverslag, want met ‘wij’ benadruk je persoonlijke betrokkenheid. Als je leest dat “binnen de organisatie meer werk wordt gemaakt van de controlesystemen” dan denk je toch: jaja, dat zeggen ze allemaal. Als de directie schrijft dat “wij meer werk maken van de controlesystemen”dan zie het voor je: directieleden die met opgestroopte mouwen alle rekeningen controleren. Dan is het een persoonlijke belofte die vertrouwen geeft.
Wij houden het maar op u, want je weet maar nooit hoe jij je aangesproken voelt. Ik hoor het wel als ik me vergis.