De Ster attendeerde mij voor het eerst op het begrip focuskliniek. Ik associeerde het met een GGZ-instelling met professionele therapeuten die nazorg bieden aan mensen die op de korrel zijn genomen door het programma Brandpunt. Zoals meestal is de werkelijkheid iets prozaïscher dan mijn fantasie. Bij nader inzien bleek dat een focuskliniek gespecialiseerd is in de behandeling van één lichaamsdeel of aandoening. Waarop ik me afvroeg wat er mis is met de omschrijving oogkliniek of gespecialiseerde of specialistische kliniek? Bewijs je het publiek – je klanten – een dienst met het vage begrip focus? Ik hoor dan de zoete fluitmuziek van Thijs van Leer.
Het antwoord op deze vraag is bijna altijd een variant op de constatering dat taal leeft en dat een organisme dat verjongt en veroudert nou eenmaal verandert. Als wij met z’n allen het gebruik van hen en hun terugbrengen tot hun dan kan ik dat nog billijken als een vereenvoudiging die het gemak dien. Bij focus is sprake van een verarming en een vervaging. De middenstanders volgen ongetwijfeld met een focuszaak in witgoed, gehoorapparaten of bedden.
Nederland focusseert
Opinieleiders is een duidelijke omschrijving van een groep mensen die de mening over een organisatie of persoon kunnen beïnvloeden. Focusgroep klinkt een stuk gewichtiger, maar een groep die speciale aandacht verdient associeer je eerder met de zorg dan met invloed op een reputatie (De groep Focus is iets heel anders, een rockgroep uit de jaren zeventig met fluitist Thijs van Leer en gitarist Jan Akkerman met hits als House of the King en Sylvia.)
Fotografen moeten focussen, hun onderwerp scherpstellen zodat duidelijk te zien is wat zij hebben vastgelegd. De rest van Nederland doet in figuurlijke zin hetzelfde, richt zich op één onderwerp, maar focusseert. De studente focusseert haar onderzoek op blablabla. De trainer focusseert op de teamspirit en de synergie. De volgende stap in de emancipatie van een nieuw begrip is dat we het werkwoord wederkerig maken. Ik geef een voorzet: De Oranjevereniging focusseert zich op een waardige en tegelijk vrolijke viering van Koningsdag.
Wat schiet je op met de constatering dat focus hand over hand toeneemt en de taal niet verrijkt? Je kunt zo’n ontwikkeling even makkelijk keren als eb en vloed. Het spreekwoord zegt niet voor niets: als het focusschaap over de dam is, volgt de kudde met een verpletterende invloed.