Gezegend het land dat opeens het hoofd moet bieden aan een paar dagen winterweer met veel sneeuw en vorst. Want ongemakken als treinen en auto’s die niet meer rijden en fietspaden die tot ongewenste acrobatiek leiden, creëren een saamhorigheid die politici en communicatiespecialisten met al hun kunst en vliegwerk niet van de grond krijgen. De onmacht om het weer en de gevolgen daarvan te beheersen en onheil af te wenden, heeft zo zijn positieve kanten. Wat vaker alarmerend weer en de klassieke scheidslijnen in de Nederlandse samenleving verdwijnen als smeltwater in de afvoerputjes.
Het voordeel van heel slecht weer is dat je een vijand hebt, waarop je je persoonlijke frustraties kunt botvieren. De Nederlandse Spoorwegen, de busmaatschappijen, Rijkswaterstaat en de gemeenten die hun werk niet goed doen. Ja, echt waar, kijk maar naar landen waar het de hele winter sneeuwt en vriest, en nog veel harder. In Noorwegen, Zwitserland, Oostenrijk en Canada loopt het allemaal op rolletjes. Bewijs uit het ongerijmde, maar desondanks een waarheid waar we collectief voor gaan.
Als je die stelligheid probeert te relativeren door te wijzen op de stipte bezorging van de krant ’s ochtends en ’s avonds dan is de kattige reactie: je walst over het probleem heen, je bent ongenuanceerd, de NS faalt als je bij 1 graad vorst en 5 centimeter sneeuw anderhalf uur in de spits nul treinen kunt laten rijden.
Hoe genuanceerd is die laatste conclusie? Met welk verwachtingspatroon ben je in de trein of de auto of op de fiets gestapt? Wij stellen persoonlijk niets bij, maar houden wel vast aan de prestatieafspraken waarop andere zich hebben vastgelegd. Daarvoor gelden geen verzachtende omstandigheden als harde weersomstandigheden.
De schijnzekerheid van code geel en rood
Het afroepen van code geel of rood – hoe alarmerend de definitie van deze situaties ook is – wekt een schijnzekerheid: zie, we weten precies wat er aan de hand is en we hebben het onder controle. Dan denkt een Nederlander al gauw: als iedereen thuis blijft kan ik rustig de auto pakken of zal het wel niet zo druk zijn op het station. Code geel en rood maakt ons sneeuwblind voor onze eigen verantwoordelijkheid. Slechts een enkeling vroeg zich af hoe haar baas zou reageren als zij gehoor zou geven aan het consigne om thuis te blijven.
In de tijd dat de winter in Nederland hardnekkig winterweer met zich meebracht, moest je een kwartier eerder van huis om door sneeuw en vorst op tijd op school te zijn. En let een beetje op je zusje Het argument ik kon niet fietsen en m’n moeder durfde niet te rijden zou met ongeloof zijn ontvangen door het toenmalige onderwijzend personeel. In een petitie ijsvrij eisen terwijl er niet meer dan een flinterdun ijsvlies op het water lag zou niet in ons zijn opgekomen. Maar dat is allemaal gezeur van een ouwe lul die in Wormer een monument in sneeuw kreeg.
Het is tijd om het begrip sneeuw- en ijspret uit onze woordenschat te schrappen. Daar bestaat geen code voor.